TURYSTYCZNE PERŁY PAŁUK
Żnin – Wenecja – Biskupin
Zapraszamy na wycieczkę po Pałukach, malowniczym regionie historyczno-etnograficznym położonym w południowo-zachodniej części Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz północno-wschodniej części Województwa Wielkopolskiego.

Za stolicę Pałuk uznawany jest Żnin, miasto powiatowe leżące na Szlaku Piastowskim, przy drodze krajowej nr 5, 45 km na południe od Bydgoszczy i 35 km na północ od Gniezna. W Żninie znajduje się początkowa stacja zabytkowej kolejki wąskotorowej, popularnej "ciuchci". Zanim jednak wsiądziemy do kolejki, warto poświęcić trochę czasu na poznanie samego Żnina - miasta o bogatej, burzliwej historii sięgającej początków państwa polskiego.Pierwsza wzmianka o mieście znalazła się w Bulli Gnieźnieńskiej wystawionej w dniu 7 lipca 1136 roku przez papieża Innocentego II. W 1263 roku z rąk arcybiskupa Janusza II Żnin otrzymał prawa miejskie, natomiast w 1284 roku - prawo bicia własnej monety, o statusie monety obiegowej w całym państwie. Przez Żnin przechodził szlak handlowy łączący Śląsk z Gdańskiem (tzw. Szlak Bursztynowy). Jednakże dynamiczny rozwój miasta był wielokrotnie hamowany przez pożary, zarazy i wojny, wskutek których doszczętnie zniszczona została średniowieczna drewniana zabudowa. Najbardziej charakterystyczną budowlą dzisiejszego Żnina jest gotycka wieża ratuszowa z XV wieku stojąca pośrodku rynku. Potocznie zwana basztą stała się symbolem miasta. Jest jednym z nielicznych w Polsce obiektów mających u podstawy kształt czworoboku i przechodzących w górnej części w ośmiobok. Obecnie mieści się tutaj oddział Muzeum Ziemi Pałuckiej, z wystawami "Dzieje miasta" i "Wybitni ludzie Żnina". Należy wspomnieć, że w Żninie urodzili się bracia Śniadeccy, wielcy uczeni Oświecenia: Jan (1756-1830 - astronom, matematyk, filozof, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, rektor Uniwersytetu Wileńskiego) oraz Jędrzej (1768-1838 - lekarz, biolog, chemik, pionier wychowania fizycznego, profesor Uniwersytetu Wileńskiego). Wybitnymi postaciami rodem ze Żnina i okolic są także Erazm Gliczner (1535-1603 - pisarz, pedagog, reformator religijny) oraz Klemens Janicki (1516-1543 - poeta, humanista, prekursor Odrodzenia). Drugi oddział Muzeum Ziemi Pałuckiej znajduje się w zabytkowym Magistracie (z XIX w.) usytuowanym przy rynku. Można się w nim zapoznać z historią żnińskiego drukarstwa i etnografią Pałuk. Dodatkowe atrakcje budynku Magistratu stanowią jedyne w Europie Muzeum Sportów Motorowodnych oraz Galeria im. Tadeusza Małachowskiego wzbogacająca życie kulturalne wernisażami przy okazji otwierania kolejnych wystaw artystycznych. Do interesujących zabytków architektonicznych miasta należą także: kościoły p.w. Św. Marcina w Żninie-Górze (z XIV w.), Św. Floriana (z XV w.) oraz Najświętszej Marii Panny Królowej Polski (z XIX w.), Sufragania - klasycystyczny dwór biskupi z 1795r., w którym mieści się Muzeum Sztuki Sakralnej prezentujące szaty i paramenty liturgiczne oraz rzeźbę i malarstwo o tematyce sakralnej. 

Największą atrakcją turystyczną Pałuk jest wspomniana wcześniej kolejka wąskotorowa o rozstawie szyn 600 mm wraz z atrakcjami czekającymi na jej trasie: Żnin - Wenecja - Biskupin - Gąsawa. Pierwszy przystanek to Wenecja, miejscowość położona urokliwie między trzema jeziorami. Uwagę turystów przyciągają okazałe ruiny XIV-wiecznego zamku - siedziby Mikołaja Nałęcza, zwanego Krwawym Diabłem Weneckim. Naprzeciw ruin znajduje się siedziba Muzeum Kolei Wąskotorowej, w której podziwiać można eksponaty związane z dawnym transportem kolejowym: zabytkowe parowozy, wagony, urządzenia stacyjne, znaki kolejowe. Weneckie Muzeum (pierwsze w Polsce) w 1972 roku założyła grupa Miłośników Ziemi Pałuckiej w Żninie. Swoim funkcjonowaniem nawiązuje ono do tradycji Żnińskiej Kolei Powiatowej powstałej w 1894 roku.

Następnym przystankiem na trasie kolejki są "polskie Pompeje" - Biskupin z Muzeum Archeologicznym i rekonstrukcją osady kultury łużyckiej sprzed 2700 lat, która odkryta została w sierpniu 1933 roku przez miejscowego nauczyciela Walentego Szwajcera. Odkrywca Biskupina pochowany został na cmentarzu w Wenecji. Wizyta w Biskupinie nie wymaga rekomendacji i należy do obowiązkowych punktów pobytu każdego turysty na Pałukach. Część turystów w Biskupinie kończy swój pobyt na Pałukach. Warto jednak zatrzymać się tutaj na dłużej bowiem Pałuki, zwane "krainą 130 jezior", są jednym z najpiękniejszych regionów Polski. Krajobraz charakteryzuje się licznymi jeziorami rynnowymi malowniczo położonymi pośród pagórków i lasów. Żnin stanowi także idealną bazę wypadową do wielu atrakcyjnych miejsc Regionu Kujawsko-Pomorskiego oraz Regionu Wielkopolskiego: Bydgoszcz, Toruń, Poznań, Gniezno, Lednogóra, Inowrocław, Kruszwica, Ciechocinek, Licheń. Baza noclegowa i gastronomiczna Żnina jest dobrze przygotowana do obsługi ruchu turystycznego. Funkcjonują tutaj hotele o wysokim standardzie, campingi i ośrodki wypoczynkowe, malowniczo położone nad jeziorami oraz coraz popularniejsze gospodarstwa agroturystyczne.Amatorzy jazdy konnej, wycieczek pieszych i rowerowych, a w szczególności sportów wodnych - żeglarstwa, windsurfingu oraz sportu bojerowego znajdą w Żninie i na Pałukach wiele możliwości czynnego wypoczynku. W regionie zachowało się wiele okazałych, zabytkowych pałaców i dworków. Perłą architektury dworskiej jest klasycystyczny Pałac w pobliskim Lubostroniu (1795-1800) - jeden z najpiękniejszych tego typu obiektów w Polsce. Pałac otoczony jest 28-hektarowym parkiem z unikalnym drzewostanem.Walory przyrodnicze regionu, piękne krajobrazy, zabytki i muzea oraz liczne imprezy turystyczne, kulturalne i sportowe przyciągają do Żnina i jego okolic ok. 300 tys. turystów rocznie. Najważniejszym wydarzeniem jest festyn archeologiczny organizowany we wrześniu każdego roku w Biskupinie. Miasto Żnin ma miano polskiej stolicy widowiskowego sportu motorowodnego. Każdego roku w lipcu Małe Jezioro Żnińskie jest arena Motorowodnych Mistrzostw Świata, Europy i Polski. Z roku na rok rośnie też ranga Żnina jako ośrodka żeglarstwa, windsurfingu oraz sportu bojerowego. Wpływają na to doskonałe warunki wietrzne panujące na Dużym Jeziorze Żnińskim oraz powierzchnia akwenu wynosząca 432 ha. Inne cykliczne imprezy cieszące się dużą popularnością to: "Jesień na Pałukach" (z Jarmarkiem Sztuki Pałuckiej) odbywająca się pod koniec września w Żninie, Pałuckie Dni Turystyki (otwarcie i zamknięcie sezonu turystycznego, maj - wrzesień), zloty motoparalotniarzy, ogólnopolskie biegi żnińskie czy też Pałuckie Targi Rolne.

Ciągle żywy na ziemi żnińskiej jest folklor. Tradycyjna sztuka regionu kultywowana jest m.in. przez zespół folklorystyczny "Pałuczanki" z Białożewina oraz żniński Zespół Pieśni i Tańca "Pałuki". Sztuka regionu jest również obecna w pracy twórców Pałuckiej Pracowni Rzeźby w Żninie. Wymienieni artyści, z blisko 100-letnim Chórem Męskim "Moniuszko" na czele, pełnią rolę ambasadorów regionu żnińskiego podczas licznych występów i wystaw w kraju oraz zagranicą. Żnin aktywnie włączył się w proces integracji europejskiej Polski, czego wyrazem jest współpraca z miastami partnerskimi: Albertirsa (Węgry), Birštonas oraz Soleczniki-Jaszuny (Litwa), Malacky (Słowacja), Mettmann (Niemcy), Ommen (Holandia), Veseli nad Moravou (Czechy). Otwarcie się na Europę i świat oraz kontakty zagraniczne Żnina symbolizuje ustawiony w rynku semafor z tabliczkami, na których widnieją nazwy miast partnerskich.

Tekst: Urząd Miejski w Żninie
Fotografie: Andrzej Łuczak